รอยเตอร์ – ศาลปักกิ่งตัดสินประหารชีวิต หยาง เหิงจุน นักเขียนออสเตรเลีย ข้อหาเป็นสายลับ แต่ให้รอลงอาญาไว้ก่อน คาดส่งผลกระทบต่อแคนเบอร์รา-ปักกิ่งที่เพิ่งฟื้นความสัมพันธ์ หลังจากบาดหมางกันมานานแรมปี
คำตัดสินนี้ที่ออกมาในวันจันทร์ (5 ก.พ.) หลังจากหยางถูกควบคุมตัวในจีนนาน 5 ปี และ 3 ปีนับจากมีการพิจารณาคดีแบบปิดลับเมื่อเดือนพฤษภาคม 2021 ในข้อหาเป็นสายลับ ทำให้ครอบครัวและบรรดาผู้สนับสนุนหยางช็อกไปตามๆ กัน อีกทั้งยังคุกคามความสัมพันธ์แคนเบอร์รา-ปักกิ่งที่เพิ่งกลับมาปรองดองกันใหม่ไม่นานมานี้ จากเมื่อปลายปีที่แล้วที่ยังบาดหมางกันรุนแรงจากประเด็นการค้า โควิด-19 และจุดยืนด้านความมั่นคงในภูมิภาค
หยาง บล็อกเกอร์ที่สนับสนุนประชาธิปไตย เป็นพลเมืองออสเตรเลียที่เกิดในจีนและเคยทำงานอยู่ในนิวยอร์กก่อนถูกจับกุมที่สนามบินกวางโจวเมื่อปี 2019 โดยถูกกล่าวหาว่า เป็นสายลับให้ต่างชาติซึ่งจีนไม่ได้ระบุว่า เป็นประเทศใด นอกจากนั้นยังไม่มีการเปิดเผยรายละเอียดเกี่ยวกับการพิจารณาคดีหยางให้สาธารณชนรับรู้
หวัง เหวินปิน โฆษกกระทรวงต่างประเทศจีน แถลงว่า จากการสอบสวนพบว่า หยางมีความผิดในข้อหาเป็นสายลับและมีโทษประหารชีวิตโดยมีการรอลงอาญา 2 ปี รวมทั้งจะต้องถูกยึดทรัพย์สินส่วนตัวทั้งหมด
เฟิง ชงจี นักวิชาการในซิดนีย์ที่เป็นเพื่อนกับหยางมายาวนานและติดตามคดีนี้อย่างใกล้ชิด วิจารณ์ว่า คำตัดสินดังกล่าวไม่เป็นธรรมอย่างยิ่ง และเสริมว่า หยางปฏิเสธข้อกล่าวหาทั้งหมด และยืนยันว่า เขาไม่ได้เป็นสายลับให้ออสเตรเลียหรืออเมริกา
เฟิงสำทับว่า หยางถูกรัฐบาลจีนลงโทษจากการวิจารณ์การละเมิดสิทธิมนุษยชนในจีน และการที่เขาสนับสนุนค่านิยมสากล เช่น สิทธิมนุษยชน ประชาธิปไตย และหลักนิติธรรม
นอกจากนี้เฟิงยังเรียกร้องให้รัฐบาลออสเตรเลียขอพักการลงโทษหยางด้วยเหตุผลด้านสุขภาพ โดยระบุว่า การถูกควบคุมตัว 5 ปีทำให้สุขภาพหยางย่ำแย่อย่างมาก
เพนนี หว่อง รัฐมนตรีต่างประเทศออสเตรเลีย กล่าวว่า ออสเตรเลียตกใจกับคำตัดสินของศาลปักกิ่งและได้เรียกเอกอัครราชทูตจีนเข้าพบแล้ว
หว่องเสริมว่า รัฐบาลออสเตรเลียเข้าใจว่า คำตัดสินดังกล่าวสามารถเปลี่ยนเป็นโทษจำคุกตลอดชีวิตหลังจาก 2 ปีหากบุคคลผู้นั้นไม่กระทำความผิดอาญาร้ายแรงในระยะเวลาดังกล่าว
บุตรชายสองคนของหยางที่อาศัยอยู่ในออสเตรเลีย ทำจดหมายถึงนายกรัฐมนตรีแอนโทนี อัลบานีส เมื่อเดือนตุลาคมก่อนที่ผู้นำออสเตรเลียจะเดินทางไปปักกิ่ง เรียกร้องให้อัลบานีสขอให้จีนปล่อยตัวหยางด้วยเหตุผลด้านสุขภาพ
เหล่าผู้สนับสนุนระบุว่า หยางควรได้รับการพักโทษด้วยเหตุผลด้านสุขภาพ หลังจากเมื่อปีที่แล้วเขาตรวจพบซีสต์ในไตที่อาจต้องผ่าออก
ทางด้านรัฐบาลออสเตรเลียเผยว่า การพิจารณาคดีหยางถูกเลื่อนมาหลายครั้ง และแคนเบอร์ราเรียกร้องให้จีนดูแลสุขภาวะของหยางในระดับสูงสุด ซึ่งรวมถึงการเข้าถึงการรักษาพยาบาล
หยางถูกควบคุมตัวขณะที่ความสัมพันธ์ออสเตรเลีย-จีนตกต่ำรุนแรงในปี 2019 แต่การฟื้นความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศ รวมถึงการปล่อยตัวเฉิง เล่ย ผู้ประกาศข่าวชาวออสเตรเลีย ไม่นานก่อนที่อัลบานีสเดินทางเยือนจีนเมื่อปลายปีที่แล้ว กระตุ้นความหวังว่า หยางอาจได้รับการปล่อยตัว
ทั้งนี้ อัลบานีสเป็นผู้นำออสเตรเลียคนแรกที่เยือนจีนนับจากปี 2016 หลังจากสองประเทศปีนเกลียวกันอย่างหนักจากกรณีหัวเว่ยของจีน ข้อกล่าวหาสอดแนม การที่ออสเตรเลียผลักดันการสอบสวนหาต้นตอโควิด-19 และสถานการณ์ในทะเลจีนใต้
สำหรับหยางนั้นเป็นบล็อกเกอร์คนดังที่เคยเขียนบทความเกี่ยวกับการเมืองจีนและอเมริกา เขาอาศัยอยู่ในนิวยอร์กในปี 2019 ในฐานะนักวิชาการอาคันตุกะของมหาวิทยาลัยโคลัมเบีย และหารายได้เสริมด้วยการทำงานเป็นตัวแทนช้อปปิ้งออนไลน์สำหรับผู้บริโภคจีนที่ต้องการสินค้าอเมริกัน เขาถูกจับกุมขณะเดินทางไปจีนพร้อมกับภรรยาในเดือนมกราคม 2019
หยางเคยถูกควบคุมตัวในจีนช่วงสั้นๆ ครั้งหนึ่งในปี 2011 เนื่องจากถูกสงสัยว่า เกี่ยวข้องกับกลุ่มรณรงค์เรียกร้องประชาธิปไตยออนไลน์ แต่ถูกปล่อยตัวหลังจากนั้น 2-3 วันภายหลังการแทรกแซงของรัฐบาลออสเตรเลีย โดยในขณะนั้นเขาได้ส่งข้อความถึงเฟิงว่า เขาเคยทำงานให้กระทรวงความมั่นคงแห่งรัฐของจีนตั้งแต่ปี 1989 ก่อนที่จะลาออกและย้ายไปออสเตรเลียในปี 1999 และได้สัญชาติออสเตรเลียในปี 2002