รอยเตอร์ – นักเคลื่อนไหวเรียกร้องประชาธิปไตยซัดข้อตกลงระหว่างผู้นำรัฐบาลทหารพม่ากับอาเซียนเป็นการตบหน้าประชาชนที่ถูกทหารล่วงละเมิด ฆ่าและคุกคาม ประกาศลงถนนประท้วงต่อ ด้านฮิวแมน ไรต์ส วอตช์ฉะไม่ใช่แค่ตัวแทนประชาชนพม่าไม่ได้รับเชิญเข้าร่วมการประชุมเท่านั้น แต่ยังน่าผิดหวังที่ชาวพม่าถูกตัดออกจากฉันทามติของอาเซียน
ในวันอาทิตย์ (25 เม.ย.) มีการประท้วงอย่างสันติกระจัดกระจายในเมืองใหญ่หลายแห่งของพม่า หรือหนึ่งวันหลังจากที่ประชุมผู้นำสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อาเซียน) ที่จาการ์ตา เมืองหลวงของอินโดนีเซีย บรรลุฉันทามติในการยุติวิกฤตการณ์ในพม่าโดยไม่มีการระบุกรอบเวลา
ขิ่น ซันดาร์ จากกลุ่มประท้วงที่เรียกตัวเองว่า เจเนอรัล สไตร๊ก์ คอลลาบอเรชัน คอมมิตตี วิจารณ์ว่า ไม่ว่าอาเซียนหรือสหประชาชาติ (ยูเอ็น) มักเรียกร้องแบบคนนอกให้ยุติการต่อสู้และหันมาเจรจาเพื่อแก้ไขปัญหา ซึ่งไม่ได้สะท้อนสถานการณ์จริงในพม่าเลย ดังนั้น พวกเขาจึงจะเดินหน้าประท้วงต่อไป
ทั้งนี้ จากแถลงการณ์ของบรูไน ซึ่งเป็นประธานอาเซียนวาระปัจจุบัน ระบุว่า ที่ประชุม ซึ่งพลเอกมิน อ่อง หลาย ผู้นำการรัฐประหารของพม่า เข้าร่วมด้วยนั้น ได้บรรลุฉันทามติ 5 ข้อ ได้แก่ การยุติความรุนแรง การเจรจาอย่างสร้างสรรค์ระหว่างทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง คณะผู้แทนพิเศษของอาเซียนที่จะช่วยส่งเสริมการเจรจา การยอมรับความช่วยเหลือและยอมให้คณะผู้แทนดังกล่าวเดินทางเยือนพม่า
อย่างไรก็ดี ฉันทามติ 5 ข้อไม่ได้กล่าวถึงนักโทษการเมืองในพม่า แต่แถลงการณ์ของประธานอาเซียนระบุว่า ที่ประชุม “รับรู้” ข้อเรียกร้องให้ปล่อยตัวคนเหล่านั้น
บรรดาผู้นำอาเซียนต้องการให้มิน อ่อง หลายให้คำมั่นว่า กองกำลังความมั่นคงจะใช้ความอดกลั้น
ข้อมูลจากสมาคมช่วยเหลือนักโทษการเมือง (เอเอพีพี) ระบุว่า นับจากการอารยะขัดขืนครั้งใหญ่เพื่อท้าทายการรัฐประหารเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ กองกำลังความมั่นคงของพม่าสังหารประชาชนไปแล้วถึง 748 คน และจับกุมประชาชน 3,300 คน
ไว อ่อง แกนนำการประท้วงในย่างกุ้ง กล่าวว่า ผู้ประท้วงตระหนักดีว่า ผลการประชุมอาเซียนคงไม่ได้สะท้อนสิ่งที่ประชาชนพม่าคาดหวัง และพวกเขาจะประท้วงและนัดหยุดงานต่อจนกว่ารัฐบาลทหารจะล่ม
ชาวพม่าหลายคนวิจารณ์ข้อตกลงของอาเซียนบนโซเชียลมีเดียว่า เป็นการตบหน้าประชาชนที่ถูกล่วงละเมิด ถูกฆ่าและคุกคามโดยทหาร บ้างถามหาผู้รับผิดชอบชีวิตประชาชนบริสุทธิ์กว่า 700 คน
ฟิล โรเบิร์ตสัน รองผู้อำนวยการฮิวแมน ไรต์ส วอตช์ประจำเอเชีย ระบุว่า ไม่ใช่แค่ตัวแทนประชาชนพม่าไม่ได้รับเชิญเข้าร่วมการประชุมเท่านั้น แต่ยังน่าผิดหวังที่ชาวพม่าถูกตัดออกจากฉันทามติที่อาเซียนชื่นชมยินดีว่า เป็นความสำเร็จของตนเอง
แถลงการณ์ของโรเบิร์ตสันสำทับว่า การที่ไม่มีกรอบเวลาในการดำเนินการ และจุดอ่อนที่เป็นที่เลื่องลือของอาเซียนในการไม่สามารถดำเนินการตามมติและแผนการคือสิ่งที่น่ากังวลอย่างแท้จริง
ซัมมิตอาเซียนเป็นความพยายามร่วมกันของนานาชาติครั้งแรกเพื่อแก้ไขวิกฤตการณ์ในพม่า ซึ่งนอกจากการประท้วง การเสียชีวิตและการจับกุมประชาชนแล้ว การสไตร๊ก์ทั่วประเทศยิ่งซ้ำเติมเศรษฐกิจให้บอบช้ำ
รัฐบาลเอกภาพแห่งชาติ (เอ็นยูจี) ที่ประกอบด้วยผู้สนับสนุนประชาธิปไตย สมาชิกคณะบริหารที่ถูกปลดของอองซาน ซูจี และตัวแทนกลุ่มชาติพันธุ์ติดอาวุธ แสดงความยินดีกับฉันทามติของอาเซียน แต่สำทับว่า รัฐบาลทหารต้องทำตามที่สัญญาไว้
นอกจากมิน อ่อง หลายแล้ว ผู้เข้าร่วมประชุมอาเซียนยังรวมถึงผู้นำอินโดนีเซีย เวียดนาม สิงคโปร์ มาเลเซีย กัมพูชา บรูไน และรัฐมนตรีต่างประเทศลาว ไทย และฟิลิปปินส์ ส่วนเอ็นยูจีนั้น แม้ไม่ได้รับเชิญเข้าประชุม แต่ได้หารือเป็นการส่วนตัวกับบางประเทศก่อนการประชุม