รอยเตอร์/เอเจนซีส์ - สถานการณ์การเผชิญหน้าระหว่างรัฐบาลกลางของสเปนในกรุงมาดริด กับคณะบริหารแคว้นกาตาลุญญาซึ่งมีนครบาร์เซโลนาเป็นเมืองเอก ยิ่งทวีความตึงเครียดและอึมครึมในวันพฤหัสบดี (19 ต.ค.) โดยรัฐบาลกลางแถลงว่า จะระงับสิทธิในการปกครองตนเองของกาตาลุญญา และเข้าบริหารแคว้นนี้โดยตรง ภายหลังผู้นำกาตาลุญญาข่มขู่จะเดินหน้าท้าทายด้วยการประกาศเอกราชอย่างเป็นทางการ หากมาดริดยังปฏิเสธไม่ยอมเปิดการเจรจาด้วย
ในความเคลื่อนไหวที่ไม่เคยมีตัวอย่างมาก่อนนับแต่ที่สเปนกลับคืนสู่ระบอบประชาธปไตยเมื่อปลายทศวรรษ 1970 นายกรัฐมนตรีมาเรียโน ราฮอย บอกว่า เขาจะจัดการประชุมคณะรัฐมนตรีนัดพิเศษขึ้นในวันเสาร์ (21) นี้ เพื่อออกประกาศในเรื่องดังกล่าวโดยใช้อำนาจตามมาตรา 155 ของรัฐธรรมนูญ ขณะที่พรรคนักสังคมนิยม (Socialist) ซึ่งเป็นฝ่ายค้านแถลงว่า พวกเขาสนับสนุนรัฐบาลแต่ระบุด้วยว่ามาตรการเช่นนี้ควรมีขอบเขตและระยะเวลาที่จำกัด
ก่อนหน้านี้ ประธานาธิบดีคาร์เลส ปุยจ์เดมองต์ ของแคว้นกาตาลุญญา แสดงการไม่แยแสต่อกำหนดเส้นตายสุดท้ายในเวลา 10.00 น.ของวันพฤหัสบดี (ตรงกับ 15.00 น.เวลาเมืองไทย) ที่รัฐบาลกลางขีดให้เขาต้องประกาศถอนการแยกตัวไปเป็นเอกราช โดยเขากลับส่งหนังสือถึงราฮอยมีข้อความข่มขู่ที่จะประกาศเอกราชอย่างเป็นทางการในรัฐสภาของกาตาลุญญา
การแถลงแสดงท่าทีของทั้ง 2 ฝ่ายเช่นนี้ ยิ่งเพิ่มความไม่แน่นอนให้แก่วิกฤตการณ์ทางการเมืองที่ดำเนินมาได้ราว 1 เดือนและกำลังก่อให้เกิดความหวาดกลัวมากขึ้นเรื่อยๆ ว่าจะถึงขั้นทำให้กาตาลุญญาเกิดความปั่นป่วนวุ่นวายขึ้นมา ความวิตกกังวลเช่นนี้ทำให้สเปนซึ่งเป็นระบบเศรษฐกิจขนาดใหญ่เป็นอันดับ 4 ของยูโรโซน ต้องตัดลดตัวเลขคาดการณ์อัตราเติบโตทางเศรษฐกิจของตน รวมทั้งทำให้ค่าเงินยูโรสั่นคลอน
อัตราผลตอบแทนของพันธบัตรรัฐบาลสเปนพุ่งสูงขึ้น และตลาดหลักทรัพย์ก็เกิดการเทขาย ภายหลังกำหนดเส้นตายผ่านพ้นไป ขณะเดียวกันค่าเงินยูโรปดำดิ่งลงสู่แดนลบ
“ถ้ารัฐบาลยังคงกีดขวางไม่ให้มีการสนทนากัน และดำเนินการกดขี่ต่อไปแล้ว รัฐสภากาตาลุญญาก็อาจจะต้องเดินหน้า ถ้าหากพิจารณาเห็นว่าเป็นเรื่องเหมาะสม เพื่อออกเสียงลงคะแนนในการประกาศเอกราชอย่างเป็นทางการ” หนังสือที่ปุยจ์เดมองต์ส่งไปถึงราฮอยระบุ
ยังไม่เป็นที่กระจ่างชัดเจนว่าการประกาศเอกราชของกาตาลุญญาจะเกิดขึ้นอย่างไรและเมื่อใด รวมทั้งเรื่องนี้จะต้องได้รับการรับรองจากรัฐสภาของแคว้นหรือไม่ ถึงแม้พวกสมาชิกรัฐสภาแคว้นที่เป็นฝ่ายต้องการแยกตัวเป็นเอกราชเป็นจำนวนมากทีเดียว กล่าวอย่างเปิดเผยว่าต้องการจัดให้มีการโหวตในรัฐสภากาตาลุญญา เพื่อให้มติในเรื่องนี้มีความจริงจังงามสง่ามากยิ่งขึ้น
หากราฮอยประกาศใช้อำนาจตามมาตรา 155 ของรัฐธรรมนูญสเปนฉบับนี้ที่ใช้มาตั้งแต่ปี 1978 ซึ่งอนุญาตให้เขาเข้าควบคุมแคว้นในภูมิภาคได้ถ้ามีการกระทำเรื่องผิดกฎหมาย กว่าที่จะมีผลอย่างเต็มที่จริงๆ คงต้องใช้เวลาอย่างน้อยจนถึงต้นสัปดาห์หน้า อันเท่ากับเป็นการให้ทางออกในนาทีสุดท้ายสำหรับพวกแบ่งแยกดินแดนที่จะประกาศเอกราชตามลำพังฝ่ายเดียว
พวกผู้เชี่ยวชาญบอกว่าเงื่อนไขที่ระบุไว้ในมาตรา 155 มีความคลุมเครือ และอาจกระตุ้นให้เกิดการทะเลาะโต้เถียงเพิ่มมมากขึ้นกับแคว้นกาตาลุญญา ถึงแม้รัฐบาลสเปนระบุในวันพฤหัสบดี (19) ว่า ได้รับความสนับสนุนทางการเมืองอย่างกว้างขวางจากพรรคการเมืองอื่นๆ
“รัฐบาลจะใช้เครื่องมือทุกๆ อย่างที่มีอยู่เพื่อฟื้นฟูการปฏิบัติตามกฎหมายและรัฐธรรมนูญ และการอยู่ร่วมกันอย่างสันติในระหว่างพลเมือง ขึ้นมาโดยเร็วที่สุด รวมทั้งยุติความเสียหายทางเศรษฐกิจที่กำลังเกิดขึ้นมาจากความไม่แน่นอนในทางกฎหมาย” โฆษกรัฐบาล อินิโก เมนเดซ เดอ วิโก ระบุในคำแถลง
ในทางทฤษฎีแล้ว มาดริดสามารถปลดคณะบริหารในท้องถิ่นและแต่งตั้งทีมใหม่ขึ้นแทนที่ รวมทั้งเข้าควบคุมกิจการตำรวจและกิจการการเงินของแคว้น และประกาศจัดให้มีการเลือกตั้งในแคว้นโดยเร็ว
ปุยจ์เดมองต์นั้นเดินหน้าจัดให้มีการลงประชามติในวันที่ 1 ตุลาคม ว่ากาตาลุญญาจะแยกตัวเป็นเอกราชหรือไม่ ถึงแม้รัฐบาลและศาลของสเปนระบุว่าเป็นการขัดต่อกฎหมาย แล้วเขายืนยันว่าผู้ลงประชามติถึง 90% ตอบว่าต้องการเอกราช ถึงแม้การใช้มาตรการขัดขวางต่างๆ กระทั่งใช้กำลังตำรวจปราบปรามของรัฐบาลกลาง รวมทั้งพวกที่ไม่ปรารถนาให้แยกตัวจำนวนมากก็ไม่ไปโหวต ทำให้ผู้ที่ไปใช้สิทธิมีเพียง 43% ขณะที่กระบวนการจัดการออกเสียงก็ไม่อาจทำตามมาตรฐานซึ่งเป็นที่ยอมรับกันทั่วไป
กระนั้นปุยจ์เดมองต์ก็ได้ลงนามประกาศเอกราชเชิงสัญลักษณ์เมื่อวันที่ 10 ต.ค. แต่ให้ระงับการบังคับใช้ไว้ก่อนเพื่อเปิดทางเจรจากับรัฐบาลกลาง
ครั้นรัฐบาลกลางให้เวลาเขา 5 วันเพื่อพูดให้ชัดเจนว่าเขาประกาศแยกตัวเป็นเอกราชแล้วใช้หรือไม่ ทั้งนี้เห็นกันว่าเพื่อเป็นหลักฐานชัดๆ หนักแน่นที่รัฐบาลกลางจะเข้ายึดอำนาจปกครองตนเอง ปุยจ์เดมองต์ก็ไม่ยอมทำตามโดยยืนกรานเรียกร้องให้เปิดการเจรจากัน และเมื่อครบกำหนดอีก 3 วันในเวลา 10.00 น.วันพฤหัสบดี (19) ที่รัฐบาลกลางให้เขาพูดให้ชัดว่าจะยุติการรณรงค์แยกตัว เขาก็แสดงท่าทีท้าทายจะประกาศเอกราชในรัฐสภาแคว้น
