ไฟแนนเชียลไทม์ส - ธนาคารกลางอินเดียประเมินว่าธนบัตรมูลค่า 500 และ 1,000 รูปีที่รัฐบาลสั่งเลิกใช้เมื่อปีที่แล้วถูกนำมาฝากเข้าธนาคารหรือแลกเป็นธนบัตรรุ่นใหม่ถึง 99% สะท้อนความล้มเหลวของมาตรการยกเลิกธนบัตรที่รัฐบาลหวังใช้แก้เผ็ดพวกเศรษฐีที่ซุก “เงินมืด” (black money) โดยทำให้เงินเหล่านั้นกลายเป็นเพียงเศษกระดาษ
นายกรัฐมนตรีนเรนทรา โมดี แห่งอินเดียประกาศคำสั่งเมื่อเดือน พ.ย.ปีที่แล้วว่า ธนบัตรมูลค่าสูงชนิด 1,000 และ 500 รูปีจะไม่สามารถใช้ชำระหนี้ได้อีกต่อไป ซึ่งจะทำให้พวกเจ้าหน้าที่รัฐที่ฉ้อฉล นักธุรกิจ และอาชญากรซึ่งซุกซ่อนเงินผิดกฎหมายได้แต่นอนกอด “เศษกระดาษไร้ค่า”
อย่างไรก็ตาม รายงานประจำปีซึ่งเผยแพร่โดยธนาคารกลางแห่งอินเดียวานนี้ (30 ส.ค.) ระบุว่า ผู้ที่ถือครองธนบัตรรุ่นเก่าหาวิธีแลกคืนเงินได้เกือบหมด โดยมีธนบัตรที่เลิกใช้ถูกนำมาแลกคืนราวๆ 15.28 ล้านล้านรูปี หรือคิดเป็น 99% ของธนบัตรรุ่นเก่า 15.44 ล้านล้านรูปีที่หมุนเวียนอยู่ในระบบเศรษฐกิจขณะที่ โมดี ประกาศคำสั่ง ตามข้อมูลของกระทรวงการคลัง
ก่อนหน้านี้ สื่ออินเดียรายงานว่ามีเครือข่ายฟอกเงินอันสลับซับซ้อนเกิดขึ้น เพื่อช่วยให้พวกเศรษฐีอินเดียสามารถนำเงินที่ซุกซ่อนไว้มาฝากเข้าธนาคารโดยไม่ต้องเสี่ยงถูกสรรพากรตรวจสอบ โดยคนเหล่านี้จะนำธนบัตรเก่ามาขายให้พวกโบรกเกอร์ในราคาที่ต่ำกว่าความเป็นจริง จากนั้นโบรกเกอร์ก็จะจ้างคนมีรายได้น้อยให้นำเงินไปฝากหรือแลกกับธนาคารอีกทอดหนึ่ง
มาตรการยกเลิกธนบัตรได้ก่อภาวะฉุกเฉินทางการเงินที่ส่งผลกระทบรุนแรงต่อผู้มีรายได้น้อย แต่พวกเขาก็ยังสนับสนุนรัฐบาลเพราะเชื่อว่าคนรวยจะเดือดร้อนมากกว่า คนยากจนเหล่านี้ยอมอดทนยืนต่อคิวหน้าธนาคารเพื่อนำธนบัตรเก่าไปแลกเป็นของใหม่ และยิ่งรู้สึกสะใจเมื่อได้ข่าวว่าเศรษฐีหลายคนยอมนำเงินผิดกฎหมายไปฝังกลบหรือเผาทิ้ง เพื่อไม่ให้ถูกทางการเพ่งเล็ง
เมื่อเดือน มี.ค. พรรครัฐบาลภารติยะชนตะ (บีเจพี) ชนะศึกเลือกตั้งในรัฐอุตตรประเทศซึ่งมีประชากรหนาแน่นที่สุดในอินเดียด้วยคะแนนล้นหลาม ซึ่ง โมดี เชื่อว่าเป็นผลมาจากนโยบายยกเลิกธนบัตรปราบโกงของเขา
หลังจากนั้น รัฐบาลอินเดียก็คุยโวว่ากำลังตรวจสอบเม็ดเงินที่ไหลเข้าสู่ระบบธนาคารหลังจากธนบัตรเก่าถูกยกเลิก
ภายในระยะเวลาเกือบ 2 เดือนที่ธนาคารอินเดียยังรับฝากธนบัตรรุ่นเก่า ปรากฏว่าบัญชีเงินฝากราว 10 ล้านบัญชีมีเงินไหลเข้าระหว่าง 2,900-119,000 ดอลลาร์สหรัฐ และอีก 148,000 บัญชีมีเงินฝากเข้ามากกว่า 120,000 ดอลลาร์สหรัฐ โดยยอดเฉลี่ยเงินฝากอยู่ที่เกือบๆ 500,000 ดอลลาร์สหรัฐ
“เงินสดมากกว่า 1.75 ล้านล้านรูปีที่ถูกฝากเข้าบัญชีธนาคารกำลังถูกตรวจสอบ” โมดี กล่าวสุนทรพจน์เนื่องในโอกาสครบรอบ 70 ปีที่อินเดียประกาศเอกราช เมื่อวันที่ 15 ส.ค.
อย่างไรก็ดี นักวิจารณ์หลายคนได้อ้างตัวเลขของธนาคารกลางเป็นหลักฐานตำหนิความล้มเหลวเชิงนโยบายของ โมดี
“ธนบัตร 99% ถูกเอามาแลกคืนโดยถูกต้องตามกฎหมาย! ตกลงว่านโยบายนี้มีเจตนาแปลงเงินมืดให้กลายเป็นเงินสะอาดงั้นหรือ?” พี. จิตัมบารัม อดีตรัฐมนตรีกระทรวงการคลังอินเดียโพสต์ข้อความผ่านทวิตเตอร์
