เอเจนซีส์ - จีน “คัดค้านอย่างรุนแรง” กรณีที่ ไช่ อิงเหวิน ผู้นำไต้หวันพบปะหารือกับวุฒิสมาชิก เท็ด ครูซ ของสหรัฐฯ ที่เมืองฮิวสตัน ขณะที่หนังสือพิมพ์ของทางการปักกิ่งเตือนว่า อาจมีการ “เอาคืน” หากว่าที่ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ทิ้งนโยบายจีนเดียว พร้อมกับขู่ประมุขของไทเปให้เตรียมรับผลจากการที่เธอแสดงการยั่วยุเช่นนี้
ไช่พบครูซที่ฮิวสตัน เมืองใหญ่ที่สุดของรัฐเทกซัสเมื่อสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา โดยวุฒิสมาชิกเทกซัสสังกัดพรรครีพับลิกันผู้นี้แถลงว่า พวกเขาหารือกันถึงเรื่องการขายอาวุธสหรัฐฯ ให้ไต้หวัน การแลกเปลี่ยนทางการทูต และความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ
ทั้งนี้ ประธานาธิบดีหญิงของไต้หวันอยู่ระหว่างเดินทางเยือนอเมริกากลาง เพื่อพบกับชาติพันธมิตรทางการทูตซึ่งยังคงให้การรับรองไต้หวัน และไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูตกับปักกิ่ง อันได้แก่ ฮอนดูรัส นิการากัว กัวเตมาลา และเอลซัลวาดอร์ โดยที่ฝ่ายจีนได้เรียกร้องสหรัฐฯ ก่อนหน้านี้ว่าไม่ควรอนุญาตให้ไช่แวะที่อเมริกา
ในวันจันทร์ (9 ม.ค.) ลู่ คัง โฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีน แถลงว่า จีนคัดค้านอย่างรุนแรงต่อกรณีที่ผู้นำไต้หวันพบปะกับเจ้าหน้าที่สหรัฐฯ ภายใต้ข้ออ้างในการแวะเปลี่ยนเครื่องบิน และคัดค้านความพยายามของผู้นำไต้หวันในการบ่อนทำลายความสัมพันธ์จีน-สหรัฐฯ
ลู่ยังเรียกร้องให้วอชิงตันยึดมั่นนโยบายจีนเดียว และจัดการปัญหาเกี่ยวกับไต้หวันอย่างรอบคอบ
ก่อนหน้านี้ โกลบัลไทมส์ หนังสือพิมพ์แทบลอยด์ในเครือของเหรินหมินรึเป้า ปากเสียงของพรรคคอมมิวนิสต์จีน ได้ออกบทบรรณาธิการในฉบับวันอาทิตย์ (8) เตือนว่า ปักกิ่งพร้อมเต็มพิกัดในการตัดสัมพันธ์กับสหรัฐฯ หากทรัมป์ละทิ้งนโยบายจีนเดียว และเรื่องนี้ไม่สามารถต่อรองได้โดยเด็ดขาด
โกลบัลไทมส์ระบุด้วยว่า จีนมีแนวโน้มที่จะเพิ่มความกดดันทั้งทางการทูต เศรษฐกิจ และการทหารต่อไต้หวัน และเตือนว่า ไช่ต้องรับผลจากการที่ตนเองกระทำการยั่วยุเช่นนี้
ทางด้านครูซที่พ่ายแพ้ให้ทรัมป์ในศึกเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐฯ รอบไพรมารีเพื่อคัดเลือกตัวแทนพรรครีพับลิกันนั้น แถลงว่า เขาเดินหน้าหารือแบบตัวต่อตัวกับไช่แม้ถูกคัดค้านจากจีนก็ตาม และเสริมว่า คณะผู้แทนของสภาเมืองฮิวสตันได้รับจดหมายที่ผิดธรรมดาจากสสถานกงสุลจีนที่เรียกร้องไม่ให้เจ้าหน้าที่สหรัฐฯ พบปะกับผู้นำไต้หวัน
“สาธารณรัฐประชาชนจีนต้องเข้าใจว่า ในอเมริกา เราจะตัดสินใจเองเรื่องการพบปะกับผู้มาเยือน จีนไม่ต้องใช้อำนาจวีโต้ว่าเราจะพบใครได้หรือไม่ได้ เราจะยังคงพบกับทุกคน ซึ่งรวมถึงผู้มาเยือนจากไต้หวัน หากเห็นว่าเหมาะสม” ครูซสำทับ
ตัวทรัมป์เองทำให้จีนฉุนเฉียวมาแล้วครั้งหนึ่งเมื่อปลายปีที่ผ่านมา ด้วยการรับสายที่ไช่โทรศัพท์แสดงความยินดีกับชัยชนะในการเลือกตั้ง ซึ่งถือเป็นการละเมิดแนวทางการทูตที่ใช้สืบต่อมาหลายสิบปีที่กำหนดว่า ทำเนียบขาวจะไม่ติดต่อโดยตรงกับผู้นำไต้หวัน
ทั้งนี้ จีนถือว่าไต้หวันไม่ได้เป็นประเทศอิสระ หากเป็นมณฑลขบถที่ต้องยึดกลับมารวมอยู่กับแผ่นดินใหญ่ โดยหากจำเป็นปักกิ่งก็พร้อมใช้กำลัง
ไม่เพียงเท่านั้น ทรัมป์ยังกล่าวข่มขู่ใช้ไม้แข็งกับแนวทางปฏิบัติทางการค้าของจีนที่เขามองว่า ไม่เป็นธรรม รวมทั้งแสดงท่าทีว่าอาจใช้นโยบายจีนเดียวเป็นเครื่องมือในการต่อรองให้ปักกิ่งอ่อนข้อให้ในกรณีพิพาทอื่นๆ เช่นการค้า
อย่างไรก็ดี ว่าที่ประมุขทำเนียบขาวตัดสินใจไม่พบกับไช่ระหว่างที่ผู้นำไต้หวันแวะเปลี่ยนเครื่องบิน โดยกล่าวว่า ตนจะไม่พบกับผู้นำต่างชาติก่อนที่จะเข้ารับตำแหน่งในวันที่ 20 นี้ แต่ก็ไม่ได้ปิดโอกาสในการพบกับไช่หลังจากนั้น
ทางด้านสำนักประธานาธิบดีไต้หวันแถลงเมื่อวันจันทร์ (9) เพียงว่า ไช่พบกับ “เพื่อนๆ” ระหว่างการแวะเปลี่ยนเครื่องบินอย่างไม่เป็นทางการที่ฮิวสตัน รวมทั้งจะแวะเปลี่ยนเครื่องเที่ยวขากลับที่ซานฟรานซิสโกในวันศุกร์ (13)
ระหว่างงานเลี้ยงอาหารค่ำเมื่อวันเสาร์ (7) ไช่ได้ปราศรัยต่อหน้าชาวไต้หวันหลายร้อยคนในฮิวสตันว่า อเมริกามีพื้นที่พิเศษในใจชาวไต้หวัน และว่า ไต้หวันช่วยสร้างงานทั้งโดยตรงและโดยอ้อมแก่ชาวอเมริกันกว่า 320,000 ตำแหน่งผ่านการแลกเปลี่ยนทวิภาคี และหวังว่า ไต้หวันจะสามารถสร้างงานเพิ่มในอเมริกาผ่านการลงทุน การค้า และการจัดซื้อในอนาคต
ไม่เพียงเฉพาะครูซเท่านั้นที่พบปะกับไช่ในคราวนี้ ผู้นำไต้หวันยังได้หารือกับ เกร็ก แอ็บบอตต์ ผู้ว่าการรัฐเทกซัสด้วย โดยที่แอบบอตต์ได้ทวิตภาพซึ่งถ่ายขณะเขาพูดจากับไช่ และบนโต๊ะเล็กๆ ที่วางอยู่ระหว่างทั้งสองคนนั้นประดับด้วยธงของสหรัฐฯ, ธงรัฐเทกซัส และธงไตหวัน
สำนักงานของไช่ระบุในวันจันทร์ (9) อีกว่า เธอยังได้พูดคุยทางโทรศัพท์กับวุฒิสมาชิกจอห์น แม็กเคน ประธานคณะกรรมาธิการการทหารของวุฒิสภาสหรัฐฯ