โดย ดร.ร่มฉัตร จันทรานุกุล
หลายท่านอาจทราบมาบ้างว่า อีคอมเมิร์ช (e-commerce) ของที่จีนนั้นเจริญเติบโตเร็วแบบก้าวกระโดด ในด้านความสะดวกสบายของการใช้ชีวิตในจีนช่วง 1-2 ปีมานี้เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว วันนี้ผู้เขียนจะขอยกตัวอย่างความสะดวกสบายของการจับจ่ายใช้สอยในชีวิตประจำวันของคนจีนที่กำลังเข้าสู่“ยุคปราศจากเงินสด”หรือที่ภาษาจีนเรียกว่า “无现金时代” จากความก้าวหน้าของอินเทอร์เน็ต อีคอมเมิร์ชและสมาร์ทโฟน เพื่อความสะดวกสบายในชีวิตทุกๆอย่างพยายามควบรวมอยู่ในสมาร์ทโฟนเครื่องเดียว ทุกวันนี้ไม่ว่าคุณจะทำอะไรสมาร์ทโฟนเกือบจะตอบโจทย์ได้ทุกอย่างทั้งอ่านข่าว ดูทีวี ดูภาพยนตร์ ซื้อสินค้า แชท รวมไปถึงความสะดวกสบายใหม่คือ การจ่ายเงินหรือรับเงินผ่าน แอพพลิเคชั่นในมือถือ เป็นต้น
สังคมที่ทุกคนกำลังก้มหน้าก้มตามุ่งมั่นกับการเล่นสมาร์ทโฟนอยู่นี้แสดงให้เห็นว่า สมาร์ทโฟนคือปัจจัยสำคัญอย่างยิ่งของการดำรงชีวิตในปัจจุบัน จีนเป็นประเทศที่ผลิตสมาร์ทโฟนรายใหญ่ที่สุดของโลก ในขณะเดียวกันก็เป็นประเทศที่ใช้สมาร์ทโฟนมากเป็นอันดับหนึ่งของโลก วันนี้ผู้เขียนจะเล่าสู่กันฟังในมุมของการใช้สมาร์ทโฟนเพื่อการจ่ายเงินของจีนยุคปัจจุบัน
นักข่าวจากหนังสือพิมพ์ Wall Street ของสหรัฐอเมริกาหลักจากมาเยือนจีนและได้ทำข่าวโดยเขียนหัวข้อว่า “The Cashless society has arrived - Only It’s in China” กล่าวคือในปัจจุบันการจ่ายเงินผ่านสมาร์ทโฟนในจีนเป็นที่แพร่หลายมากโดยเฉพาะตามเมืองใหญ่ ในปี 2016 การจ่ายเงินผ่านสมาร์ทโฟนในจีนทะลุ 9 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐแล้วในขณะที่ฝั่งอเมริกายังอยู่ที่ 1.12 แสนล้านดอลลาร์ การจ่ายเงินผ่านสมาร์ทโฟนในจีนโดยเฉพาะเมืองใหญ่อย่างเช่น ปักกิ่งและเซี่ยงไฮ้ สามารถใช้ได้ถ้วนหน้า ไม่ว่าจะที่ร้านขายของชำ ร้านบริการต่างๆ ไปจนถึงรถเข็นขายของข้างถนนก็สามารถจ่ายเงินผ่านสมาร์ทโฟนได้ มีคนคาดคะเนว่าในอีก 5 ปีจีนจะไปถึง “ยุคปราศจากเงินสด”อย่างแท้จริง ที่ก่อนที่จะมี Alipay และ Wechat Payment คนทั่วไปก็จะใช้เงินสดกับบัตรเดบิตหรือบัตรเครดิตในการใช้จ่าย ในประเทศจีนการใช้จ่ายด้วยบัตรเดบิตไม่มีการจำกัดการชำระขั้นต่ำว่าต้องเท่าไหร่ขึ้นไป ผู้เขียนไปซูเปอร์มาร์เก็ตในกรณีที่ไม่มีเงินสด ซื้อน้ำหนึ่งขวดราคา 5 หยวนก็ยังใช้บัตรเดบิตรูดจ่ายเงินได้
มีคนจีนกล่าวว่า“เมื่อสองเดือนที่แล้ว กดเงิน 200 หยวนจาก ATM จนทุกวันนี้เงิน 200 หยวนยังอยู่ในกระเป๋าตังค์” ผู้เขียนประสบเหตุการณ์ด้วยตัวเองอย่างเช่นว่า อยากจะใช้เศษเงินในกระเป๋าแต่คนขายไม่รับ ขอให้จ่ายทาง Alipay หรือทาง Wechat บางทีไปร้านสะดวกซื้อเซเว่น อีเลฟเว่น จ่ายธนบัตร 50 หยวนไปไม่มีเงินทอน เป็นต้น จากตัวอย่างที่ผู้เขียนกล่าวถึงจะเห็นว่าการจ่ายเงินผ่านโทรศัพท์มือถือนั้นใช้กันอย่างกว้างขวาง แต่ยังไม่ครอบคลุมทั้งประเทศ เพราะข้อดีคือ สะดวก รวดเร็ว ไม่ต้องพกเงินสด คนขายไม่ต้องสำรองเงินสดเพื่อทอน ในมุมของคนขายหมดปัญหาการทอนเงินผิดหรือเงินสดหาย เก็บเงินได้ครบจำนวนถูกต้องและที่สำคัญผู้ขายสามารถตรวจสอบรายละเอียดรายรับได้จากชัดเจนจากระบบ ทั้งนี้การจ่ายเงินให้คนขายมีสองวิธีคือให้คนขายสแกน QR code ของเราเพื่อจ่ายเงินหรือคนซื้อสแกน QR Code ของผู้ขายเพื่อจ่ายเงิน
ในแง่ของความปลอดภัยของผู้ใช้แอพ Alipay และ Wechat จะผูกกับบัญชีธนาคารของผู้ใช้ ผู้ใช้ต้องใช้ชื่อและนามสกุลจริง พร้อมหมายเลขบัตรประชาชนในการลงทะเบียน อีกทั้งต้องใช้หมายเลขโทรศัพท์มือถือลงทะเบียนด้วย ซึ่งชื่อเจ้าของหมายเลขโทรศัพท์มือถือต้องตรงกับชื่อของผู้ใช้ Alipay และ Wechat อีกทั้งหนึ่งหมายเลขโทรศัพท์มือถือ สามารถมีบัญชี Wechat และ Alipay ได้แค่บัญชีเดียวเท่านั้น ถือว่าได้ว่าความปลอดภัยของผู้ใช้อยู่ในระดับดีทีเดียว
จากศูนย์วิจัยเทนเซนต์ (Tencent) ได้ทำการวิจัยและจัดอันดับประเทศที่เข้าสู่“ยุคปราศจากเงินสด” พบว่าประเทศที่ตัวเลขอัตราการจ่ายเงินผ่านมือถือมากที่สุด 3 อันดับแรกได้แก่ อันดับหนึ่ง ประเทศจีน 77% อันดับสองประเทศรัสเซีย 57% อันดับสาม อเมริกา 48% จากรายงานระบุว่าในโลกนี้ประเทศที่มีอัตราการใช้บัตรเครดิตสูงที่สุด คืออเมริกา แต่ประเทศจีนมีอัตราการจ่ายเงินผ่านสมาร์ทโฟนมากที่สุดในโลก ทำให้เห็นได้ว่าฝั่งอเมริกาใช้บัตรเครดิตเป็นตัวขับเคลื่อนการใช้จ่ายแบบไร้เงินสด ส่วนฝั่งจีนนั้นใช้การใช้จ่ายผ่านสมาร์ทโฟนตัวขับเคลื่อนหลักในการใช้จ่ายแบบไร้เงินสด
แล้วทำไมในจีนการใช้จ่ายผ่านโทรศัพท์มือถือถึงเติบโตเร็วขนาดนี้ เหตุผลหลักมีดังนี้คือ หนึ่ง ระบบของบัตรเครดิตในจีนเติบโตช้า ในปี 2009 การใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิตยังลำบาก หลายร้านค้าไม่รับบัตร รับแต่เงินสด สองการเติบโตของอุตสาหกรรมไอทีของจีนเป็นไปอย่างรวดเร็วและเข้าถึงชีวิตประจำวันทุกหย่อมหญ้า ในขณะเดียวกันบริษัทไอทียักษ์ใหญ่ของจีนก็พยายามที่จะชักชวนให้คนมาใช้แอพฯของพวกเขาเพื่อการใช้จ่ายผ่านมือถือ โดยเฉพาะการเติบโตของอีคอมเมิร์ช และ O2O (Online to Offine) ทำให้ผู้คนยอมรับการจ่ายเงินผ่านโทรศัพท์มือถือและเป็นที่แพร่หลายมากขึ้นเรื่อยๆ
จะเห็นได้ว่าการใช้จ่ายผ่านโทรศัพท์มือถือของจีนนั้นแพร่หลายและเข้าถึงทุกหย่อมหญ้ามากขึ้นเรื่อยๆ ที่สำคัญรวดเร็วมาก ยุคนี้คือยุคที่เราต้องปรับตัวและวิ่งตามให้ทันกับการเปลี่ยนแปลงไม่เช่นนั้นจะตกขบวนรถได้
จากเรื่องที่ผู้เขียนหยิบยกขึ้นมากล่าวถึง หากเทียบกับเมืองไทยถือว่าเราเริ่มต้นช้ากว่าจีนแต่มีแนวโน้มการเติบโตที่เป็นเทรนด์เดียวกัน ที่เมืองไทยเริ่มจะมีการใช้มือถือในการจ่ายเงินในร้านเซเว่น อีเลฟเว่น หรือร้านค้าที่รับกลุ่มนักท่องเที่ยวจากจีนจำนวนมากในไทยเริ่มมีเครื่องหมายการค้า Alipay และ Wechat เพื่อให้นักท่องเที่ยวสะดวกกับการใช้จ่าย และหักเงินโดยตรงจากบัญชีธนาคารจีนที่ผูกกับบัตรธนาคาร สุดท้ายผู้เขียนคิดว่าคุณผู้อ่านจะเข้าใจถึงจีนยุคใหม่กับการใช้จ่ายผ่านมือถือไม่มากก็น้อยและที่สำคัญผู้เขียนเชื่อว่าในเมืองไทยกำลังจะเข้าสู่ “ยุคปราศจากเงินสด” ไม่ช้าก็เร็ว เราคนไทยควรเรียนรู้และเตรียมพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงในอนาคตค่ะ
