ริ้นน้ำจืด-ไรแดง คลองประเวศ มากับภัยแล้ง ไปกับแรงบูรณาการ

เพราะริ้นน้ำจืด และไรแดงเกิดขึ้นมากมาย จึงสะท้อนถึงคุณภาพน้ำคลองประเวศอย่างแจ่มชัด

ริ้นน้ำจืด คล้ายยุง ปีกบางใส พอพบแสงสว่างยามค่ำคืนจากบ้านเรือนจึงแห่บินมาชุมนุมกันเป็นฝูง แม้ไม่เป็นอันตรายเพราะไม่มีปาก แต่สร้างความรำคาญ แถมยังต้องคอยเก็บกวาดซากทิ้ง

วงจรชีวิตของริ้นน้ำจืดจากระยะไข่ถึงช่วงโตเต็มวัย 21-28 วัน พวกที่บินได้จึงเป็นพวกโตเต็มวัยและใกล้สิ้นอายุขัย

ส่วนไรแดงอยู่ในน้ำ และเป็นประโยชน์ต่อตัวอ่อนสัตว์น้ำ ไม่ขึ้นมาเพ่นพ่านเหมือนริ้นน้ำจืด สร้างความเดือดร้อนเฉพาะคนที่ใช้น้ำในคลอง

ปี 2562 นี้ ความแห้งแล้งยาวนาน กรุงเทพมหานคร (กทม.) ต้องรักษาระดับน้ำในคลองเพื่อใช้ในกิจกรรมต่างๆ รวมทั้งคลองประเวศ โดยไม่ระบายลงแม่น้ำเจ้าพระยาบ่อยเหมือนเดิม คลองประเวศจึงมีธาตุอาหารสมบูรณ์ ทำให้เกิดแพลงก์ตอนพืชซึ่งเป็นอาหารของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กอีกทอดหนึ่ง บวกกับสภาพอากาศและอุณหภูมิ ทำให้สิ่งมีชีวิตจำพวกนี้เจริญเติบโตรวดเร็วกว่าปกติ

“ชุมชนเกาะกลาง บริเวณคลองประเวศ ร้องขอให้ภาครัฐช่วยเหลือปัญหานี้ สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ สทนช.ได้ประสานทุกหน่วยงานเกี่ยวข้อง ทั้ง กทม. กรมชลประทาน กรมประมง กรมควบคุมมลพิษ รวมทั้ง ส.ส.เขตคลองเตย-เขตวัฒนา ร่วมลงพื้นที่ ตั้งแต่วันที่ 11 พฤษภาคมที่ผ่านมา ในชั้นต้นขอให้กรมชลประทานเพิ่มการระบายน้ำจากแหล่งน้ำตอนบนเพื่อเพิ่มคุณภาพน้ำแล้วระบายลงเจ้าพระยาต่อไป” ดร.สมเกียรติ ประจำวงษ์ เลขาธิการสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) กล่าว

ไล่หลังเพียง 2 วัน เมื่อ 13 พฤษภาคมที่ผ่านมา เจ้าหน้าที่กรมประมงลงพื้นที่เก็บตัวอย่างสิ่งมีชีวิตไปวิเคราะห์ ในขณะตัวแทนกรมควบคุมมลพิษเก็บตัวอย่างน้ำวิเคราะห์เช่นกัน จึงรู้ว่าสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กคือริ้นน้ำจืดและไรแดง อันเนื่องจากคุณภาพน้ำมีปัญหาหนัก ทั้งค่าความเค็ม ความนำไฟฟ้า และออกซิเจนละลายน้ำ ทั้งเกินค่ามาตรฐานและต่ำกว่าค่ามาตรฐาน

การลงพื้นที่ครั้งนี้ได้ข้อสรุปทางออกจากการหารือร่วมทุกฝ่ายในการบริหารจัดการน้ำบริเวณหน้าสถานีสูบน้ำคลองพระโขนง โดยยกระดับน้ำในคลองให้สูงสุด ไม่ให้กระทบชุมชนในช่วงเวลาที่แม่น้ำเจ้าพระยาลดลงต่ำสุด กำหนดให้มีระยะแตกต่าง 1.50 เมตร แล้วเปิดประตูระบายน้ำในช่วงเวลานั้น 3 วัน ตั้งแต่วันที่ 15-17 พฤษภาคม เพื่อระบายเอาไข่ของริ้นน้ำจืดและไรแดงทิ้งแม่น้ำเจ้าพระยา ปลายทางคือทะเล

สถานีสูบน้ำพระโขนงแจ้งเมื่อวันที่ 14 พฤษภาคม หรือถัดมาวันเดียวว่า ตัวเต็มวัยของริ้นน้ำจืดลดลงอย่างมาก และจะเพิ่มการผลักดันน้ำออกจากคลองประเวศตามที่กำหนด เพื่อให้เกิดการหมุนเวียนของน้ำได้ดียิ่งขึ้น และตัดวงจรริ้นน้ำจืดและไรแดงอีกทางหนึ่งด้วย

“การดำเนินการในช่วงที่ผ่านมามีการพ่นยากำจัดริ้นน้ำจืด แต่แก้ไขปัญหาได้บางส่วนเท่านั้น จึงใช้มาตรการเพิ่มเติมด้วยการใช้เครื่องจักรกลกำจัดสิ่งปฏิกูลที่อยู่ในน้ำโดยรอบ และใช้การเปิดประตูระบายน้ำในช่วงน้ำลง เพื่อผลักดันน้ำออกสู่ทะเล รวมทั้งติดตั้งเครื่องตีน้ำ เพื่อลดไข่ริ้นน้ำจืดและไรแดง ซึ่งสาเหตุที่แท้จริงของริ้นน้ำจืด-ไรแดงเกิดจากน้ำไม่ไหลเวียนที่เป็นต้นเหตุ จึงต้องเร่งแก้ไขเป็นอันดับแรก” ดร.สมเกียรติกล่าว

แม้จะเป็นปัญหาผลกระทบเฉพาะจุดเล็กๆ จุดหนึ่ง แต่ด้วยการทำงานแบบบูรณาการสอดประสานระหว่างหน่วยงานเกี่ยวข้อง รวมทั้งประชาชนในชุมชน โดยมี สทนช.เป็นตัวกลาง ทำให้ปัญหาริ้นน้ำจืดและไรแดงในคลองประเวศลดลง จนไม่อาจสร้างความเดือดร้อนเหมือนเก่าได้อีก

ถ้าบูรณาการอย่างเป็นระบบ และรวดเร็วได้อย่างนี้ต่อไป ปัญหาน้ำในฤดูฝนนี้ก็น่าจะพอยันกันอยู่ จนสามารถลดผลกระทบ และความเดือดร้อนได้ชัดเจนกว่าเก่ามากขึ้น